دکتر حمیدرضا نمازی: ادبیات فارسی می‌تواند به استدلال بالینی و آموزش پزشکی یاری برساند

به گزارش روابط عمومی موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران، دکتر نمازی با مروری تاریخی بر درس ادبیات فارسی در دانشگاه‌ها گفت: برخلاف بسیاری از علوم مانند شیمی، فیزیک و زیست‌شناسی که از غرب وارد شدند، ادبیات فارسی تنها رشته‌ای است که از دل فرهنگ بومی ایران برآمده است. این ویژگی فرصتی ارزشمند برای ما فراهم کرده تا پیوند میان فرهنگ و دانش پزشکی را بهتر درک کنیم.

وی به برخی چالش ها و تهدیدهای این حوزه اشاره کرد و افزود: گاهی میان درس ادبیات و سایر دروس دانشگاهی پیوندی برقرار نشده و آموزش ادبیات، بیش از آنکه کارکردی کاربردی داشته باشد، سنتی و شخصیت‌محور باقی مانده است.

 

پزشکان ادیب؛ از دارالفنون تا دانشگاه تهران

رییس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران سپس به معرفی نمونه‌های متعددی از پزشکان ادیب پرداخت و گفت: ادیب پزشکان در تاریخ پزشکی و ادبیات ایران نقشی برجسته داشتند. دکتر علی‌اکبر سیاسی، واژه «روان‌شناسی» را برای نخستین بار به جای «علم‌النفس» به کار برد و میان دانشجویان پزشکی و ادبیات جلسات مشترکی برگزار می‌کرد.

وی همچنین به دکتر مهدی آذر، از بنیانگذاران طب داخلی در ایران، اشاره کرد که پیش از تحصیل در فرانسه، در دارالفنون به تدریس ادبیات و عربی پرداخته بود و شاگردانی چون غلامحسین صدیقی (بنیانگذار جامعه‌شناسی در ایران) را پرورش داد.

دکتر نمازی  به دکتر نصرالله باستان (چشم‌پزشک برجسته و طنزنویس ممتاز)، دکتر حسین رضاعی (نخستین روانپزشک ایران و نویسنده کتاب «رسم‌الخط زبان فارسی» برای مدارس)، دکتر نامدار (رئیس نخستین دانشکده داروسازی و بنیانگذار کرسی فن خطابه) و قاسم غنی (پزشک، ادیب و محقق حافظ و خیام) اشاره کرد.

 

دو رویکرد در نسبت ادبیات و پزشکی

رئیس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی در ادامه گفت: ما گرفتار دو نوع نگاه هستیم؛ یک نگاه ادغامی که بر پیوند مستقیم ادبیات و پزشکی تأکید دارد و نگاه افزوده‌ای که صرفاً ادبیات را به عنوان فعالیتی جداگانه در کنار پزشکی می‌بیند و یا چنانچه به ادبیات بپردازد کار پزشکی را رها می کند. آنچه ما به آن “ادبیات پزشکی” می‌گوییم، رویکرد ادغامی است؛ جایی که ادبیات به تشخیص، روایت و آموزش پزشکی معنا می‌بخشد.

وی انتخاب واژه “روان‌تنی” به جای “سایکوسوماتیک” را نمونه ای از همفکری و مشورت پزشکان با ادیبان بزرگی چون بدیع‌الزمان فروزانفر خواند که موجب تامل جدی در مفهوم کلمه ایرانی سایکوسوماتیک شد.

 

زبان فارسی در آموزش پزشکی

دکتر نمازی با انتقاد از وضعیت کنونی زبان فارسی در متون علمی و شرح‌حال‌های پزشکی اظهار داشت: بسیاری از پرونده‌های بیمارستانی سرشار از واژگان غیرفارسی یا نادرست‌اند؛ عباراتی چون “بیمار مورد آندوسکوپی واقع شد” یا “بیمار تحت عمل قرار گرفت” نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد توجه به نثر درست فارسی کمرنگ شده است. در حالی‌که استادان نسل پیشین، همچون دکتر آذر، حتی در راندهای آموزشی به دانشجویان اجازه نمی‌دادند بدون دقت زبانی سخن بگویند.

او ادامه داد: توجه به زبان فارسی در آموزش پزشکی نه‌تنها ارتباط پزشک و بیمار را بهبود می‌بخشد، بلکه زبان علمی کشور را نیز تقویت می‌کند. نمونه‌های موفقی مانند کتاب‌های عمومی پزشکی از استادانی چون دکتر غلامحسین ساعدی و دکتر جزایری (در حوزه تغذیه) نشان داده که زبان ساده و درست می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت جامعه ایفا کند.

 

کاربردهای نوین ادبیات پزشکی

نمازی در بخش دیگری از سخنان خود، بر کاربردهای نوین ادبیات پزشکی اشاره کرد و گفت: ادبیات فارسی می‌تواند به استدلال بالینی پزشکان کمک کند، زیرا الگوهای تشخیص پزشکی شباهت زیادی به الگوهای داستانی و کارآگاهی دارد. همچنین آموزش نگارش صحیح به دانشجویان پزشکی برای مصاحبه، گزارش‌نویسی و ارتباط با رسانه‌ها از دیگر اهداف این رشته است.

او یادآور شد که تجربه‌هایی در سایر دانشکده‌ها همچون داروسازی و دندان پزشکی شکل گرفته تا ادبیات با رشته‌های تخصصی خود پیوند بخورد.

 

افتتاح واحد ادبیات پزشکی؛ گامی برای آینده

در پایان، دکتر نمازی تأسیس واحد «ادبیات پزشکی» در انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران را گامی در جهت تولید متون میان‌رشته‌ای و احیای زبان فارسی علمی دانست و ابراز امیدواری کرد این حرکت بتواند الگویی برای سایر دانشگاه‌ها در پیوند علوم انسانی و علوم پزشکی باشد.