از پایان‌نامه‌های پاریس تا پزشکی مدرن ایران؛ روایتی از بی‌نشان‌ها

به گزارش روابط عمومی موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران، دکتر حمیدرضا نمازی در مراسم «بینشانه» که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، با اشاره به مسیر شخصی خود در ورود به حوزه تاریخ پزشکی، اظهار کرد: علاقه من به تاریخ پزشکی از دل یک زیست فردی و ناگزیر با کتاب، فلسفه و اندیشه شکل گرفت و به‌تدریج به این باور رسیدم که فلسفه، اخلاق و پزشکی بدون نگاه تاریخی، دچار تکرار و بی‌معنایی می‌شوند.

 

وی با بیان اینکه پروژه اصلی او «گردگیری تاریخ» است، افزود: امروز بیشترین لذت پژوهشی من در یافتن افرادی است که در متون رسمی تاریخ پزشکی یا کاملاً غایب‌اند یا تنها به چند خط محدود شده‌اند؛ در حالی که نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری پزشکی نوین ایران داشته‌اند.

 

رئیس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی با اشاره به پژوهش‌های خود در آرشیوهای دانشگاهی اروپا، به‌ویژه دانشگاه پاریس، گفت: با بررسی پایان‌نامه‌های پزشکی قرن نوزدهم، به نام پزشکان ایرانی‌ای رسیدم که حدود ۱۷۰ سال پیش در پاریس تحصیل کرده و از رساله‌های خود دفاع کرده‌اند؛ افرادی چون میرزا رضا، میرزا حسین، میرزا علی نقی و دیگرانی که نخستین پزشکان دارای مدرک دانشگاهی مدرن در ایران به شمار می‌روند.

 

وی ادامه داد: برخی از این افراد پس از بازگشت به ایران، نقش مهمی در آموزش پزشکی، ورود مفاهیم نوین علمی، تأسیس بیمارستان‌ها و حتی تحولات فکری و اجتماعی دوران قاجار و مشروطه ایفا کردند، اما نام آنان امروز کمتر شناخته شده است.

 

دکتر نمازی با اشاره به چهره‌هایی چون میرزا محمد کرمانشاهی، از پیشگامان پزشکی در ایران، گفت: او از نخستین کسانی بود که میکروسکوپ را به ایران آورد و نگاه آزمایشگاهی را وارد طب کرد، اما سال‌ها نامش در حاشیه تاریخ باقی مانده بود.

 

وی همچنین با اشاره به نقش زنان در تاریخ پزشکی و آموزش عالی ایران افزود: بررسی اسناد نشان می‌دهد که در اوایل قرن چهاردهم شمسی، ده‌ها زن ایرانی در اروپا، به‌ویژه در پاریس، مشغول تحصیل بوده‌اند و برخی از آنان پایان‌نامه‌هایی درخشان در حوزه پزشکی و علوم اجتماعی ارائه کرده‌اند که نیازمند بازخوانی جدی است.

 

رئیس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی تأکید کرد: بسیاری از پایان‌نامه‌های اولیه پزشکی در ایران، به مسائل بومی مانند آب، وبا، بهداشت عمومی، روان‌پزشکی، کودکان و حتی ادبیات و موسیقی پرداخته‌اند که نشان‌دهنده دغدغه اجتماعی عمیق نسل نخست پزشکان ایرانی است.

 

وی در پایان با انتقاد از فاصله گرفتن نظام علمی امروز از این نگاه تاریخی و مسئله‌محور گفت: استاد دانشگاه صرفاً با تعداد مقاله و سخنرانی تعریف نمی‌شود؛ بلکه باید بتواند اهمیت ایران، تاریخ علم و پیوند دانش نوین با زمینه فرهنگی و اجتماعی کشور را بازنمایی کند.