بازخوانی ریشه‌های پزشکی نوین ایران در دارالفنون

به گزارش روابط عمومی موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران، دکتر حمیدرضا نمازی، رئیس موزه، در آغاز سخنان خود با اشاره به تاریخ بنای دارالفنون گفت: مدرسه دارالفنون در ششم دی‌ماه ۱۲۳۰ هجری قمری، برابر با ۱۸۵۱ میلادی، در دوران صدارت امیرکبیر و اندکی پیش از برکناری او از صدارت افتتاح شد. این بنا در واقع یکی از نخستین مدارس فنی و علمی خاورمیانه بود که حتی پیش از تأسیس مدارس مشابه در ژاپن بنیان گذاشته شد.

 

وی با مرور زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری این نهاد توضیح داد: شکست‌های نظامی ایران از روسیه در دوره قاجار، سبب شد نخبگان به این نتیجه برسند که ریشه‌ی عقب‌ماندگی کشور در ضعف علمی و فناورانه است. امیرکبیر با درک این نیاز، دارالفنون را برای آموزش علوم جدید، فنون نظامی، مهندسی و پزشکی بنیان گذاشت. در آغاز، مدرسه ساختاری نظامی داشت اما خیلی زود شعبه‌های علمی و طبی نیز به آن افزوده شد؛ زیرا ایرانیان دریافتند که دشمن جدی آنان جهل و بیماری است، نه فقط دشمن خارجی.

 

او در ادامه به جنبه‌های فرهنگی و هنری دارالفنون اشاره کرد و گفت: اولین سالن تئاتر ایران در همین‌جا ساخته شد و موسیقی‌دان فرانسوی ژان باتیست لومر، آهنگساز شاخص دوران قاجار، در این مدرسه موسیقی را آموزش می‌داد. دارالفنون در واقع شهری کوچک از علم و فرهنگ بود.

 

دکتر نمازی سپس به نقش دارالفنون در تولد پزشکی نوین ایران پرداخت و توضیح داد: نخستین جراحی‌های علمی، نخستین درس‌های کالبدشناسی و نخستین ترجمه‌های متون پزشکی در همین مدرسه شکل گرفت. بسیاری از فارغ‌التحصیلان دارالفنون بعدها پایه‌گذاران دانشکده پزشکی تهران شدند و حتی برخی از وسایل دارالفنون نیز اکنون در دانشکده نگهداری می شود.

 

وی با تأکید بر اهمیت تاریخی و نمادین دارالفنون افزود: ریشه دانشگاه تهران، به‌ویژه دانشکده پزشکی، را باید در دارالفنون جست‌وجو کرد. همان استادانی که در اینجا تدریس می‌کردند، بعدها به دانشگاه تهران رفتند. حتی صندلی‌ها و جزوه‌هایی از آن دوران هنوز باقی است و نشان می‌دهد که پیوند میان دارالفنون و دانشگاه تهران یک پیوند زنده و تاریخی است.

 

دکتر نمازی در بخش پایانی سخنانش به نقش فناوری‌های بومی و سنت‌های علمی ایران اشاره کرد و گفت: در کنار ورود علم جدید، دارالفنون نمادی از تلفیق سنت‌های ایرانی و دانش مدرن است. از قنات گرفته تا تلگراف، از نقشه‌کشی تهران تا نخستین لابراتوارها، همه در همین محدوده شکل گرفتند. در حقیقت، مفهوم “یونیورس” و جهان علم، در اینجا به‌طور ملموس تحقق یافت.

 

او در پایان تأکید کرد: حفظ این سنت و آگاهی تاریخی برای دانشجویان علوم پزشکی حیاتی است، زیرا علم بدون ریشه تاریخی، به سرعت از معنا تهی می‌شود. ما در دارالفنون با تاریخ زنده‌ی آموزش و تفکر علمی در ایران روبه‌رو هستیم.

 

لازم به ذکر است، این برنامه با بازدید دانشجویان از کلاس‌های تاریخی دارالفنون و عکس یادبود در محل نخستین کلاس‌های طب در ایران پایان یافت