گزارش بازخوانی نقش انستیتو پاستور و اثرات آن بر توسعه بهداشت و واکسیناسیون عمومی

به گزارش روابط عمومی موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران، دکتر حمیدرضا نمازی، رییس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران، صبح روز 16 فروردین 1404 با حضور در مراسم دیدار نوروزی انستیتو پاستور ایران، به بیان زندگی دکتر محمد کرمانشاهی، پزشک ایرانی قرن ۱۳ هجری شمسی پرداخت و گفت: ایشان پس از تحصیل در دارالفنون و سپس فرانسه، برای نخستین بار میکروسکوپ و نظریه میکروبی بیماری‌ها را به ایران آورد. او تحت تأثیر دیدگاه‌های علمی پاستور و هم‌نسلانش قرار گرفت و تلاش کرد آن‌ها را در سیستم پزشکی ایران پیاده‌سازی کند.

وی همچنین روایتی از میرزا ابوالحسن خان، دانش‌آموخته دارالفنون و از فعالان مقابله با همه‌گیری طاعون در رشت بیان کرد و گفت: او پس از تحصیل در فرانسه، حجم گسترده‌ای از منابع پزشکی را به ایران آورد و ترجمه کرد. فرزندان او نیز نقش مهمی در توسعه سلامت عمومی داشتند. پسرش، علیرضا خان، نخستین پزشک-شهردار تهران بود که اداره تنظیف را راه‌اندازی کرد. برادر دیگر، ابوالقاسم خان بهرامی، نخستین رئیس ایرانی مؤسسه پاستور شد و نقش مؤثری در راه‌اندازی واکسیناسیون علمی در کشور ایفا کرد.

دکتر نمازی، در ادامه به سفر ناصرالدین شاه به اروپا و دیدار وی با لویی پاستور اشاره کرد و گفت: شاه قاجار پس از مشاهده دستاوردهای علمی پاستور، علاقه‌مند به تأسیس مؤسسه‌ای مشابه در ایران شد. پس از این دیدار و با تلاش روشنفکران و سیاستمداران پزشک‌پیشه ایرانی مانند محمدعلی فروغی و تقی‌زاده، ایده راه‌اندازی مؤسسه پاستور در ایران شکل گرفت.

رییس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران، در ادامه، به نقش نخبگان ایرانی اعزامی به فرانسه، همچون مهدی نامدار (نخستین رئیس دانشکده داروسازی و دریافت‌کننده مدال پاستور) و علاقه آن‌ها به تلفیق علم و هنر پرداخت و همچنین به سلوک پاستور در اجرای کارهای تیمی و اهمیت عمومی‌سازی علم در اندیشه پاستور و تفاوت آن با دیگر دانشمندان آن عصر، مانند جنر و کوخ، را مورد بررسی قرار داد.

وی در پایان بر نقش نادیده انگاشته افرادی چون حکیم اعظم، محمدعلی فروغی، لقمان الدوله ادهم، حکیم الدوله، احیاء السلطنه، دکتر مهدی نامدار، دکتر حسین سهراب، دکتر سیمین پویا و دکتر عنایت الله سمیعی، اشاره کرد و گفت: در این میان نقش بزرگ و پررنگ عبدالحسین فرمانفرما در وقف اراضی فعلی انستیتو پاستور در سال 1303 ستودنی است. سنتی خانوادگی که بعدها پسر ایشان، دکتر صبار فرمانفرما با وقف ساختمان تجریش ادامه داد. لازم به ذکر است که اولین تز دانشگاهی ثبت‌شده در ایران نیز، با محوریت آزمایش آب قنات فرمانفرما و با رویکرد علمی مؤسسه پاستور نوشته شده است.